Gazeta Miechowic

            

                                Parafia i kościół św. Krzyża na tle dziejów Miechowic cz. II

 

 

Obecny kościół pw. św. Krzyża wzniesiono w latach 1856-1864 w stylu neogotyckim. Kamień węgielny wmurowano dnia 1 października 1856 roku. Pierwotnie planowano by powstał on na miejscu poprzedniego. Teren na terenie parku był jednak niestabilny i bardzo podmokły, co uniemożliwiło wzniesienie solidnie posadowionych fundamentów. Próby ich założenia nie powiodły się. Ostatecznie wybrano jednak działkę na wzniesieniu po drugiej stronie szosy bytomskiej. Okoliczności powstania nowej świątyni stały się przedmiotem kilku miechowickich legend. Z uwagi na fakt, że dawny kościół rozebrano dla mieszkańców w miejscu obecnego prezbiterium kościoła św. Krzyża wzniesiono tymczasową prowizoryczną kaplicę. Autorem projektu był A. Soller, zezwolenie na budowę wydał inspektor budowlany Nottebohn. Wieża w obecnym kształcie została ukończona w 1893 roku. Najcenniejszym element wśród pięknego neogotyckiego wyposażenia (ołtarze, ambona, prospekt organowy) stanowi Madonna autorstwa Theodora Kalidego rzeźbiarza spokrewnionego z Franzem Winklerem. Większość elementów wyposażenia wykonali m. in. rzeźbiarz Sickinger oraz malarz Fryderyk Boutwerk. Główny ołtarz św. Józefa i Marii został odnowiony i oczyszczony z funduszu spółki „Preussengrube” w 1916 roku. Cennym elementem wystroju są neogotyckie witraże. Niewątpliwie najciekawsze z nich znajdują się w oknach prezbiterium. Na bocznych ścianach zawieszone są neogotyckie stacje Drogi Krzyżowej. Jak słusznie stwierdził J. Hebliński, jednym z najbardziej interesujących elementów dekoracyjnych jest płaskorzeźba gwarka, umieszczona w narożu portalu. Postać tam ma twarz dekarza, który zginął w trakcie prac budowlanych przy świątyni. Ofiarą nieszczęśliwego wypadku był niejaki Sobotta. Nad wejściem do kościoła znajduje się empora organowa z nowym instrumentem. Nad prezbiterium znajdują się empory, gdzie zasiadali dawni kolatorzy świątyni. W krypcie kościoła umieszczono 8 trumien z doczesnymi szczątkami właścicieli Miechowic (I. Aresina, I. Domesa i jego żony Julianny z d. Fabrizi, rodu Winklerów). Nie ma tam niestety już ciała Waleski von Winckler. Jej zwłoki z woli Klausa Tiele – Wincklera przeniesiono na niewielki cmentarzyk znajdujący się na terenie rezydencji w Mosznej. W bocznej części krypty zachowały się elementy dźwigu, który służył do spuszczania trumien. Jeszcze pod koniec XIX wieku kościół posiadał srebrną osiemnastowieczną monstrancję (srebrna, pozłacana, o wysokości 45 cm). Z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, iż ufundowała ona została przez Koschemborową. Do najwybitniejszych proboszczów duszpasterzujących w nowej świątyni zaliczali się: Józef Preuss, budowniczy, nowej neogotyckiej świątyni, Jan Kuboth oraz późniejszy biskup wrocławski Henryk Marx. Świątynia była stale zagrożona na skutki prowadzonego w Miechowicach wydobycia. Spółka „Preussengrube” z prawa patronatu nad świątynią wywiązywała się słabo. Prace remontowe miały miejsce w 1924 i w 1929 roku. Dach był remontowany przez firmę Aloisa Aberta z Gliwic, większość prac prowadził pod koniec lat 20. Rosemann z Miechowic. Po wojnie było jeszcze gorzej. W latach 50. XX intensywne wydobycie złóż pod Miechowicami wyrządziły w świątyni duże szkody (groźba czasowego zamknięcia kościoła lub nawet jego wyburzenia). Proboszcz J. Weret wystąpił z prośbą o budowę groty lourdzkiej obok obiektu, w której miały być odprawiane nabożeństwa. I o dziwo zgodę taką otrzymał. Do wyburzenia obiektu nie doszło. Musiano jednak zabezpieczyć konstrukcję. W latach późniejszych zainstalowano we wnętrzu elementy wzmacniające konstrukcję (pręty łączące filary). Kolejne zmiany w otoczeniu kościoła nastąpiły w roku 1991, kiedy została wyburzona stara plebania. Na miejscu wzniesiono nowy budynek. Wraz z wyburzaniem tego obiektu przepadło wiele starych obiektów. Parafia miechowicka od samego początku stanowiła centrum życia społecznego. Od lat 70. XIX wieku z inicjatywy miejscowych proboszczów (na wzór innych parafii) zaczęły tworzyć się liczne organizacje o charakterze konfesyjnym. Najstarszą organizacją na terenie parafii było

Bractwo św. Michała Archanioła powstałe w 1879 roku. W 1893 roku powstaje Towarzystwo Modlitwy, bractwo różańcowe (nie wiadomo czy miało zatwierdzenie kanoniczne), Żywy Różaniec. W 1901 roku utworzono stowarzyszenie św. Rodziny. W tym samym roku utworzono polską i niemiecką Kongregację Mariańską Panien. W parafii wielu wiernych wpisało się do III zakonu franciszkańskiego (świeckiego), których członków zwano tercjarzami. Organizacja działała w Miechowicach od 1893 roku. Pod wpływem działalności ks. A. Ficka z Piekar miechowiccy księża włączyli się do walki z rozprzestrzeniającą się plagą alkoholizmu. Bractwa trzeźwości należały do najstarszych towarzystw w parafii. Informacje o ich funkcjonowaniu pochodzą z 1844 i 1867 roku. W końcu lat 40. do bractwa zapisało się ponad 1200 osób (mężczyzn i kobiet). Miechowiczanie od lat 40. XIX wieku licznie wpisywali się do ksiąg bractw funkcjonujących przy kościele pielgrzymkowym w Piekarach Śląskich. J. Myszor w swoim opracowaniu wspomniał o pewnych formach życia religijnego w tej podbytomskiej parafii. Parafia w Miechowicach należała do tych świątyń, w powiecie bytomskim, gdzie najdłużej przetrwał zwyczaj wygłaszania kazania po zakończonej mszy świętej. W czasie popołudniowego nabożeństwa odprawiano litanię loretańską, która należała do najbardziej popularnych modlitw w miechowickiej parafii. Co niedzielę w kościele udzielano sakramentów, zawsze też wygłaszano kazania. Rzadka duszpasterze prowadzili nauki dla szerszej społeczności (dzisiaj zwane naukami stanowymi). Pod koniec XVIII wieku odpusty odbywały się na uroczystość świętego Krzyża (wielki) i św. Barbary. Pod wpływem franciszkanów bytomskich w osiemnastym stuleciu w kościele miechowickim pojawiły się stacje Drogi Krzyżowej. Tradycje odprawiania drogi krzyżowej wznowiono w latach 40. XIX wieku (pod wpływem działalności księdza Fiecka

z pobliskich Piekar). Również w XVIII wieku zapoczątkowano kult św. Jana Nepomucena. Na jego cześć urządzano w parafii mniejsze odpusty. Z racji nikłej frekwencji pod koniec XVIII wieku zamiast nieszporów w parafii wprowadzono popołudniowe godzinki ku czci św. Barbary. Ważnym elementem religijności miechowiczan były pielgrzymki na Górę św. Anny, do Piekar, do Pszowa i co jest wielce prawdopodobnie do Częstochowy. Pielgrzymi miechowiccy wyróżniali się formą głębokiej pobożności podczas przemierzania kalwarii na Górze św. Anny. Przy niektórych stacjach dwukrotnie upadali na ziemię. Przewodzili im kierownicy zwani „śpiewokami”. Jednym z bardziej znaczących był Paweł Stęchlik, ktory zastąpił Balbierza.

Od końca XIX wieku przy parafii rozwinął się ruch muzyczny. Miejscowi muzycy ubogacali swoją grą uroczystości kościelne. Najczęściej miało to miejsce w okresie wielkanocnym i bożonarodzeniowym. Nie zawsze proboszcz na to wyrażał zgodę, co prowadziło do różnego rodzaju konfliktów, jak np. w 1906 roku podczas Niedzieli Palmowej, kiedy orkiestra samowolnie zaczęła grać, co wzbudziło niezadowolenie proboszcza. Od najdawniejszych czasów do największych problemów dotykających samą społeczność parafii Miechowice należało pijaństwo i złość.

 

                                                                                                                      Adam Kubacz & Mariusz Tazbir

 

 

 

 

Uszkodzony krzyż wieńczący wieżę kościoła św. Krzyża w Miechowicach na zdjęciu wykonanym w latach 80. XX w. Neogotyckie wnętrze świątyni miechowickiej na widokówce z okresu międzywojennego. Elewacja frontowa kościoła, z neogotycką Grupą Ukrzyżowania na pierwszym planie. Reprodukcja widokówki z początku XX wieku. Kościół Św. Krzyża na pocztówce pochodzącej z lat 20. XX wieku Pocztówka przedstawiająca nowe dzwony 1926 roku przed zawieszeniem ich na wieży. Zastąpiły one stare, zdjęte pod koniec wojny na potrzeby wojskowe Niemiec. Fotografia z lat 80. przedstawiający wciąganie na wieżę nowego krzyża Nowe dzwony zawieszone w latach 80. XX wieku. Za nimi mieszkańcy Miechowic, którzy brali udział  w ich zawieszeniu. Od lewej stoją panowie: Heppner, Hodor, Zich, Woźny, Baran oraz Smyr. W tle widoczna grota lurdzka wzniesiona w latach 50.  lightbox jquery tutorialby VisualLightBox.com v6.1